Động Khô ở núi Kẻ Bàng

Đến núi Kẻ Bàng mà chỉ biết động Phong Nha thì thật thiếu sót. Bởi Kẻ Bàng (xã Sơn Thạch, Bố Trạch, Quảng Bình), vương quốc của hang động, còn có 300 động khác với vẻ đẹp kỳ vĩ, trong đó có động Khô.

Động Khô nằm trong khối núi đá vôi Kẻ Bàng. Cửa động Khô chỉ cách cửa động Phong Nha ở độ cao gần 200 m. Theo Thái Văn Kiểm (trong cuốn Đất trời Việt Nam), động Khô được tìm thấy tháng 4/1935, do một người dân địa phương phát hiện. Thời kỳ đầu, động Khô được người dân gọi là động Tiên do vẻ đẹp kỳ bí của nó. Sau này, khi tìm ra động Phong Nha là động nước nên người ta gọi động Tiên là động Khô.

Phong cảnh trong động Khô ví như chốn "bồng lai tiên cảnh". Hàng nghìn khối nhũ đá với nhiều màu sắc mọc tua tủa trong động. Vòm động cao thoáng, nổi rõ nhiều vân trắng như vàng bạc. Những hàng cột đá màu cẩm thạch nhiều dáng vẻ diệu kỳ khiến người ta ngây ngất như đang lạc vào thiên cung hay thủy cung. Động Khô có nét đặc biệt hơn động Phong Nha ở những phiến đá và cột đá cộng hưởng âm. Khi người ta gõ nhẹ vào thì nó sẽ phát ra những âm thanh lạ kỳ như vọng ra từ chốn sâu thẳm của lòng đất.

Theo nghiên cứu của đoàn thám hiểm hang động của Hội Địa lý Hoàng gia Anh vừa qua thì động Khô được hình thành cách đây khoảng hàng chục triệu năm, khi một dòng nước chảy qua đục rỗng, bào mòn núi đá vôi Kẻ Bàng. Sau đó, do kiến tạo địa chất, khối núi này hoặc đã được nâng lên, hoặc đã bị hạ xuống khiến các khối đá đổ sụp ngăn chặn dòng chảy làm nên động Khô ở phía trên, còn phần có sông ngầm chảy qua tạo ra hang động Phong Nha. Qua thăm dò khảo sát của đoàn thám hiểm hang động hoàng gia Anh thì giữa hai hang động Phong Nha và động Khô không có sự ăn thông với nhau. Động Khô có chiều dài là 980 m. Từ cửa động đi vào khoảng 400 m có một vực sâu chừng 10 m, sau đó là động đá ngầm tiếp tục dài gần 500 m. Hiện nay có thể tham quan ở độ dài của động từ cửa vào là 400 m.

Người dân ở quanh vùng cho biết là ngoài thắng cảnh đẹp của hang Khô thì trước đây họ đã từng nhặt được một số di vật có khả năng là di chỉ của người xưa ở trên bãi đất bằng trước cửa động. Nếu mở tuyến du lịch động Khô, khách tham quan vừa được chiêm ngưỡng vẻ đẹp huyền diệu của nó, lại vừa được xem những di chỉ cổ này tại một "viện bảo tàng" mini ngay trước cửa động.